Dwa lata po wprowadzeniu do służby najnowszej wersji czołgu Merkawa w wersji Mk.3, przystąpiono do opracowania kolejnej generacji tej nietypowej konstrukcji. Pierwsze oficjalne ujawnienie nowej konstrukcji miało miejsce w 1999 roku, do tego czasu trzy prototypy przejechały po 10 tys. km w różnych warunkach terenowych. Po rozpoczęciu prób w jednostkach armii Izraela w roku 2001, dwa lata później ruszyła produkcja seryjna czołgów dla Cahalu.
Pierwszą jednostką uzbrojoną w czołgi nowej generacji Merkawa Mk.4 była 401 Brygada Pancerna, która w 2005 roku ukończyła ukompletowanie wszystkich jednostek w nowy typ pojazdu. Co ciekawe, starano się w największym stopniu uniezależnić od komponentów zagranicznych w produkcji poszczególnych komponentów, dlatego sektor prywatny Izraela dostarcza aż 45% podzespołów, udziałem państwowych firm tego kraju jest dalsze 27% udziału, tylko 28% jest importowanych z zewnątrz.
Budowa opancerzenia nowego czołgu tradycyjnie jest typu modułowego, Izraelczycy byli pionierami w konstruowaniu tego typu pancerza. Na stropie wieży, w celu zachowania większej odporności tej części pojazdu, zastosowano pojedynczy właz (tak ciężki, że , co jest ewenementem w konstrukcji współczesnych czołgów, jednak dzięki silnikowi umieszczonemu w przedniej części wozu, dostęp do przedziału bojowego jest możliwy przez umieszczone w tyle kadłuba dwudzielne wrota. Podczas interwencji w Strefie Gazy w 2008 roku zaobserwowano wersję dowodzenia Merkawa Mk.4, w której przywrócono drugi wieżowy właz z masywną pokrywą, uchylaną na zawiasach do tyłu. Opancerzenie wieży otrzymało kształt o przekroju klina z modułowym systemem wymiany opancerzenia w zależności od potrzeby zastosowania w poszczególnych warunkach bojowych. Istniała dzięki temu możliwość szybkiej wymiany uszkodzonych paneli w warunkach polowych.
Uzbrojenie główne Merkawy Mk.4 to zmodernizowana gładkolufowa armata MG253 kalibru 120 mm o długości 44 kalibrów, opracowana w firmie Israel Military Industries na podstawie słynnego działa niemieckiego koncernu Rheimetall. W odróżnieniu od armaty MG251, zastosowanej w Merkawie Mk.3, nowa konstrukcja ma zwiększone ciśnienie gazów prochowych podczas wystrzału. Dzięki długości odrzutu wynoszącej maksymalnie 530 mm, możliwa była redukcja impulsu odrzutu nawet o 40 %, wymagało to jednak zapewnienia dostatecznie dużej przestrzeni w wieży (wartość ta jest nieosiągalna dla czołgów rosyjskich z powodu małej objętości wieży). Do armaty stosowane są pociski trzeciej generacji, bazujące na rozwiązaniach niemieckiej firmie Rheinmetall (DM53/63), typu M338 (podkalibrowe) oraz starsze M325 (kumulacyjny), M329 Kalanit (uniwersalny) i M326 (także uniwersalny) Do tego arsenału dochodzi kierowany pocisk LAHAT i ćwiczebny M324. Zapas amunicji przewożonej przez pojazd wynosi aż 64 naboje, których większość jest zamknięta w indywidualnych pojemnikach ognioodpornych typu FRAC. Po raz pierwszy w wozie izraelskim zastosowano zmechanizowany, rewolwerowy, dziesięcionabojowy donośnik amunicji natychmiastowej gotowości, znajdujący się w niszy wieży (z tak zwanym słabym ogniwem w stropie). To rozwiązanie jest powiązane z testami, które wspólnie z przemysłem Szwajcarii (konkretnie z firmą RUAG) przeprowadzano w związku z możliwością wprowadzenia do uzbrojenia czołgu nowej armaty 140 mm, co z racji ciężaru pocisku tego kalibru, wymuszało wprowadzenie automatu ładowania. W Merkawie Mk.4 zastosowano półautomat, jednak możliwe jest w przyszłości zainstalowanie pełnego mechanizmu, wraz z nową armatą.
Do kierowania głównym uzbrojeniem zastosowano SKO koncernu Elbit, będącym rozwinięciem systemu Baz z poprzedniej wersji Merkawy. Dowódca pojazdu dysponuje stabilizowanym w dwóch płaszczyznach panoramicznym przyrządem CPS, wyposażonym w kamerę CCD i termowizyjną. Dodatkowo zamontowano dalmierz laserowy z dwoma trybami pracy-taktycznym i ćwiczebnym. Również działonowy otrzymał stabilizowany dwupłaszczyznowo celownik z termowizorem drugiej generacji. To co czyni Merkawę Mk.4 bardzo nowoczesnym czołgiem, to opracowany w koncernie Elbit Systems & C4I-Tadiran system zarządzania polem walki Cajad (Łowca), umożliwiający podgląd sytuacji taktycznej, z tym śledzenie ruchu własnych jednostek w czasie rzeczywistym i wymianę danych pomiędzy pojazdami pododdziałów i dowództwem. System zapewnia także pomoc w nawigacji i posiadając rejestrator VDS-60, umożliwia nagrywanie obrazów z optoelektronicznych przyrządów obserwacyjnych w celu wykorzystania podczas szkolenia.
Tak ciężki pojazd bojowy o masie dochodzącej do 70 ton, potrzebował nowej jednostki napędowej o dużej mocy, dlatego Izraelczycy zdecydowali się na zastosowanie silnika o mocy 1500 KM. Już na poprzedniej wersji Merkawa Mk.3 testowano niemieckie silniki MB 873 Ka 501, jednak do seryjnej Merkawy Mk.4 zdecydowano się zainstalować motor produkowany w firmie General Dynamics Land Systems o nazwie GD883, będący niczym innym jak licencyjną odmianą niemieckiego MTU MB 883 Ka501, który od wersji MB 873 różni się bardziej zwartą konstrukcją, zajmującą tylko 60% przestrzeni do montażu w porównaniu do poprzednika, ma również mniejszą masę (1900 kg wobec 2200 kg, oczywiście suchy). Silnik zblokowany jest z niemieckim hydromechanicznym układem przeniesienia mocy Renk RK325, produkowanym na licencji przez firmę Ashot Ashkelon, w którym automatyczna skrzynia biegów posiada pięć biegów do przodu i tyleż wstecz.
W 2006 roku wprowadzono do produkcji udoskonaloną wersję Merkawa Mk.3B (Bet), w której zastosowano zmodernizowany SKO z nowym przyrządem obserwacyjno-celowniczym CAPS. Kolejnym krokiem w zapewnieniu przeżywalności na polu walki, było zastosowanie w najnowszej wersji Merkawa Mk.4M systemu aktywnej ochrony ASPRO-A Meil ruach (Trophy). Na wieży zamontowano cztery płaskie anteny radarowe EL/M2133, zdolne wykryć nadlatujące pociski wystrzelone z armat czołgowych lub ppk z każdej strony ochranianego pojazdu. Zniszczenie pocisku specjalnym nabojem o wąskim snopie formowanych wybuchowo zbitków (MEFP), następuje w odległości 10 do 30 metrów. W odmianie Meil ruach system zaopatrzono w magazyn antypocisków, uzupełniający wyrzutnię w czasie poniżej dwóch sekund. Począwszy od 2008 roku pojazdy tej wersji zaczęły trafiać do izraelskich brygad pancernych. Ogółem wyprodukowano 360 egzemplarzy czołgu Merkawa Mk.4 wszystkich wersji.
.
Tekst i grafika Jarosław Janas